Tháp Bánh Ít – Biểu tượng kiến trúc Chăm tại Bình Định

Tháp Bánh Ít là một trong những quần thể tháp cổ Chăm Pa nổi tiếng tại Việt Nam, nằm trên một ngọn đồi thuộc huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Quần thể tháp này không chỉ là biểu tượng văn hóa mà còn lưu giữ nhiều giá trị lịch sử và kiến trúc của nền văn minh Chăm Pa cổ xưa.

Giới thiệu về tháp Bánh Ít

Tháp Bánh Ít, còn được gọi là tháp Bạc, trong tiếng J'rai là Yang Mtian, nằm cách thành phố Quy Nhơn khoảng 20 km về phía Tây Bắc. Được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XI đến đầu thế kỷ XII, tháp có kiến trúc độc đáo, pha trộn phong cách Mỹ Sơn A1 và phong cách Bình Định, nổi bật với nét uy nghi và hùng vĩ trên ngọn đồi cao 75 mét.

Quần thể tháp Bánh Ít

Tháp Bánh Ít gồm 4 công trình chính: tháp Cổng (Gopura), tháp Bia (Posah), đền thờ chính (Kalan), và tháp Hỏa (Kosagrha). Các tháp được bố trí theo trật tự từ dưới lên trên đồi, tạo nên một tổng thể hài hòa và có ý nghĩa tôn giáo sâu sắc đối với người Chăm.

Tháp Cổng (Gopura)

Tháp Cổng là lối vào chính của quần thể tháp, cao khoảng 13 mét, được xây dựng bằng gạch nung đỏ và thiết kế theo hình vuông. Kiến trúc tháp mang nét đặc trưng với vòm cửa hình mũi giáo và các họa tiết hoa văn khắc trên tường, thể hiện sự đón tiếp linh thiêng vào khu vực thờ cúng chính.

Tháp Bia (Posah)

Tháp Bia nằm phía Nam tháp Cổng, có chiều cao khoảng 10 mét. Kiến trúc hình vuông của tháp Bia nổi bật với phần mái độc đáo, gồm các tầng mái thu hẹp dần lên cao, mỗi tầng trang trí các hình quả bầu đặc trưng. Tháp Bia là nơi lưu giữ các bia ký ghi lại công lao của các vị vua và thần linh trong lịch sử Chăm Pa.

Đền thờ chính (Kalan)

Đền thờ chính là tòa tháp lớn nhất và cao nhất trong quần thể, với chiều cao 29,6 mét. Tháp được xây dựng theo hình vuông, mỗi cạnh 12 mét, với một cửa chính hướng Đông và ba cửa giả. Bên trong đền thờ là bức tượng thần Shiva, biểu tượng linh thiêng của Hindu giáo. Đền thờ chính là nơi tập trung các nghi lễ và thể hiện sự bền bỉ, sáng tạo của nghệ thuật điêu khắc Chăm Pa.

Tháp Hỏa (Kosagrha)

Tháp Hỏa, còn gọi là tháp Yên Ngựa, nằm kế bên tháp Chính. Đây là tòa tháp duy nhất có hình chữ nhật, cao 10 mét, được dùng làm nhà kho để chứa các vật dụng phục vụ cho nghi lễ. Tên gọi tháp Yên Ngựa xuất phát từ phần mái cong và lõm ở giữa giống hình yên ngựa, tạo nét đặc trưng cho kiến trúc Chăm Pa.

Ý nghĩa và giá trị văn hóa của tháp Bánh Ít

Tháp Bánh Ít không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn chứa đựng cả một nền văn hóa cổ xưa của người Chăm. Các bức tượng, phù điêu và họa tiết trên tháp đều thể hiện sự tôn kính đối với các vị thần Hindu như Shiva, Vishnu, Ganesha, và các linh vật như voi, hổ, Garuđa. Tháp Bánh Ít là minh chứng cho nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Chăm, mang đậm dấu ấn thời gian và thăng trầm lịch sử.

Kinh nghiệm tham quan tháp Bánh Ít

• Thời gian tham quan lý tưởng là vào mùa khô, từ tháng 1 đến tháng 8, để tránh mưa và thời tiết thuận lợi hơn.
• Du khách có thể di chuyển bằng xe máy hoặc taxi từ trung tâm Quy Nhơn với khoảng cách khoảng 16 km.
• Nên mang theo trang phục mát mẻ, nước uống và kem chống nắng để bảo vệ sức khỏe khi tham quan ngoài trời.
• Để hiểu rõ hơn về lịch sử và ý nghĩa của các tháp, du khách nên tìm hiểu trước hoặc thuê hướng dẫn viên.

Tháp Bánh Ít là một biểu tượng của nền văn hóa Chăm Pa cổ đại, chứa đựng nhiều giá trị lịch sử và kiến trúc độc đáo. Nếu có dịp ghé thăm Quy Nhơn, đừng bỏ qua cơ hội khám phá và chiêm ngưỡng vẻ đẹp của quần thể tháp Bánh Ít – nơi mang đậm dấu ấn của nền văn minh Chăm xưa.